Το Υπουργείο Παιδείας καθιερώνει την 6η Μαρτίου ως Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας στο Σχολείο. Παράλληλα η ημέρα αυτή αποτελεί αφορμή για εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς των σχολείων όλης της χώρας, ώστε να ανταλλάξουν τις σκέψεις τους, πληροφορίες, ιδέες και να ενεργοποιηθούν με δράσεις ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού που εκδηλώνεται μεταξύ και εναντίον των μαθητών, ώστε να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Όλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν κατά καιρούς τον πρώτο ή το δεύτερο ρόλο. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων. Το θύμα μπορεί με τη σειρά του να γίνει θύτης μόλις του δοθεί η ευκαιρία στην αντιπαράθεση με κάποιους ασθενέστερους.
Αν και όλοι μπορεί να βρεθούν στη μία ή στην άλλη όχθη, υπάρχει μια γενική εικόνα για τα χαρακτηριστικά που συνήθως έχουν όσοι ανήκουν συνήθως στην κατηγορία του θύτη ή του θύματος. Στατιστικά, τις περισσότερες φορές τα θύματα είναι σχετικά μικρόσωμα, ντροπαλά παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση και υπερπροστατευτικούς γονείς. Επίσης, θύματα γίνονται συχνά τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα ή κάποιο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από το μέσο όρο (αν είναι, για παράδειγμα πολύ ψηλά, παχουλά ή πολύ καλοί μαθητές), παιδιά ευαίσθητα στα πειράγματα που αντιδρούν έντονα, θυμώνουν, κλαίνε, απομονώνονται, παιδιά αδιάλλακτα στις διαφωνίες με εριστικό και επιθετικό πνεύμα κλπ.
Οι θύτες στατιστικά είναι συνήθως παιδιά που δείχνουν έντονη αυτοπεποίθηση, που δεν πειθαρχούν σε κανόνες, θέλουν να επιβάλλονται και θεωρούν ότι η βία είναι κοινωνικά αποδεκτή. Άλλα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι τα εξής: θυμώνουν εύκολα, δυσκολεύονται να δεχτούν τη ματαίωση των επιθυμιών τους, εύκολα νιώθουν ότι οι άλλοι είναι απειλητικοί προς τα ίδια και σε κάθε περίπτωση καταφεύγουν στη βία ή στον εκφοβισμό για να επιλύουν διαφορές, έχουν την τάση να εξαιρούν παιδιά από την παρέα, υιοθετούν το ρόλο του αρχηγού στις παρέες ή φτιάχνουν ‘κλίκες’ ενώ δεν είναι απαραίτητα μεγαλόσωμοι.
Θύτες και θύματα μπορεί να έχουν είτε αδιάφορους είτε υπερπροστατευτικούς και αυταρχικούς γονείς. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η αντίδραση του παιδιού σε βάθος χρόνου, γιατί πολλά θα καθοριστούν στην πορεία και από τις συντροφιές του ίδιου και από άλλες συγκυρίες. Αν, για παράδειγμα το παιδί νιώθει στρες και απογοήτευση στο σχολείο, μπορεί να εκδηλώσει επιθετικότητα.
Πώς θα διαπιστώσετε αν το παιδί σας είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού:
Πολύ συχνά οι μαθητές αποσιωπούν αυτό που τους συμβαίνει γιατί δεν θέλουν να εμπλέξουν τους γονείς τους είτε επειδή ντρέπονται είτε επειδή φοβούνται. Έτσι, υποφέρουν σιωπηλά.
Αν διαπιστώσετε κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, τότε ίσως θυματοποιείται στο σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μπορεί να κάνει κάτι από τα εξής:
- γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο
- εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του
- φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του
- κάνει αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο, ή καθυστερεί να πάει ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι ή έχει μειωμένη διάθεση να πάει στο σχολείο ή αρνείται να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία ή αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες
- σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο
- συχνά χάνει τα πράγματά του
- έχει σημάδια στο σώμα του ή έχει σχισμένα ρούχα
- σας ζητά συχνά χρήματα γιατί λέει ότι έχασε τα δικά του
- έχει εφιάλτες
- πέφτει η σχολική του επίδοση
- απειλεί να αυτοκτονήσει
Πώς να το χειριστείτε:
- Συζητείστε με το παιδί σας για τα συναισθήματά του
- Διαβεβαιώστε το ότι δεν ευθύνεται το ίδιο
- Να είστε δίπλα του
- Αποθαρρύνετέ το από το να χρησιμοποιεί εκφοβιστική συμπεριφορά και εκείνο
- Διερευνήστε αν γίνεται «εύκολος στόχος» και το γιατί. Μήπως επιδεικνύει ιδιαίτερα συνεσταλμένη, παθητική και εσωστρεφή συμπεριφορά; Σε τι οφείλεται αυτή η παθητικότητά του;
- Είναι σημαντικό να μη δείχνει ότι φοβάται ή στενοχωριέται ή ότι τα χάνει όταν κάποιος ή κάποια το εκφοβίζει
- Βοηθήστε το παιδί να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και κυρίως εκείνων που το ενοχλούν
- Πρέπει να εκπαιδευτεί ίσως στην επιμονή, δηλαδή στο να συνεχίζει να προσπαθεί σε κάτι που το δυσκολεύει αντί να τα παρατάει.
- Εξηγήστε του ότι θα πρέπει ίσως να ενισχύσει τη φιλία του με άλλους έφηβους που εμπιστεύεται και να τους μιλήσει για αυτό που συμβαίνει.
- Καλό είναι να αποδεχθεί τις διαφορές ή τις τυχόν ιδιαιτερότητές του και να καταλάβει ότι η μοναδικότητα του καθενός είναι ένα στοιχείο που του δίνει αξία.
- Να αναγνωρίσει τα θετικά του σημεία και να μάθει να τα προβάλλει αγνοώντας τα κακόβουλα σχόλια των εκφοβιστών.
- Ο στόχος είναι να αποκτήσει το παιδί το αναγκαίο δυναμικό ώστε να μάθει μόνο του να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά διαφωνίες και αντιπαραθέσεις.
- Ίσως είναι καλό να αναζητήσετε βοήθεια από ψυχολόγο.
